Z życia parafii

Rozwój parafii w Łączkach Kucharskich od XIV do XX wieku

Początki parafii w Łączkach Kucharskich sięgają czasów średniowiecznych, powstała ona na przełomie XIII i XIV lub w początku XIV w. Formalnie za datę powstania parafii uznaje się 1326r., ponieważ z tego okresu pochodzi najstarszy dokument mówiący o zapłacie świętopietrza przez kościół parafialny dziekanatowi
w Dębicy. Nie jest natomiast rzeczą pewną zasięg terytorialny parafii łączkowskiej w owym czasie. Wiadomo jedynie, iż od początku jej istnienia w największym stopniu kościołem opiekowała się ludność Broniszowa, systematycznie uiszczając opłaty na uposażenie świątyni. Z dnia 6 lutego 1383r. pochodzi dokument wydany przez biskupa krakowskiego Jana, w którym potwierdza on, że Panowie Łączek Stanisław, Pietrasz i Nęcek uznali Bronisza, dziedzica Kociny i Broniszowa za patrona i uposażyciela kościoła w Łączkach Kucharskich. Początkowo parafia nie była zbyt, duża skoro w 1536r. liczyła 390 osób, a w jej skład wchodziły już następujące wsie: Łączki Kucharskie, Broniszów, Rozniszów, Niedźwiada, Glinik, Łopuchowa i Mała. Ta ostatnia miejscowość doczekała się własnej świątyni w 1596r., kiedy to jako pierwsza została wyłączona z parafii łączkowskiej decyzją kardynała Jerzego Radziwiłła, z uwagi na trudności komunikacyjne między obiema miejscowościami i utrudnioną posługą kapłańską. Informacje dotyczące XIV-XVII w. są dość fragmentaryczne, a w odniesieniu do XVII stulecia wręcz żadne. Parafia, mimo trudności wynikających z sytuacji ekonomiczno-społecznej państwa i regionu, rozwijała się dość dobrze, a kolejne o niej wiadomości dotyczą XVIII w.

Przypuszczalne granice parafii w Łączkach Kucharskich w XVI wieku.

                W 1720r. odbyła się w Łączkach wizytacja wysłannika biskupa krakowskiego. Wysłannik, którym był Kasper Szczepkowski pozostawił krótki opis wnętrza świątyni. Kościół był drewniany i posiadał pięć ołtarzy.
W pierwszym znajdował się obraz Najświętszej Panny ze świętymi, w drugim ołtarzu obraz Najświętszej Panny Sokalskiej, trzeci ołtarz Miłosierdzia Pańskiego, czwarty ołtarz św. Antoniego i piąty ołtarz św. Anny. Jak podają źródła, od 1721r. przy parafii istniał szpital dla ubogich. Była to organizacja pomagająca nie tylko chorym, lecz także ludziom biednym, samotnym i w podeszłym wieku. W 1794r. na potrzeby szpitala został wybudowany nowy budynek, który mieścił się nieopodal kościoła i posiadał niewielką działkę. Szpital został uposażony w 1809r. przez księdza Szymona Wójcickiego, ówczesnego prałata z Brzostka, a wcześniejszego proboszcza łączkowskiego. Uposażenie wynosiło dwa tysiące złotych polskich (złp.) i zostało lokowane na gruntach w Gliniku. W XIX w. majątkiem szpitalnym zarządzał miejscowy wójt. 8 lipca 1767r., kiedy proboszczem w Łączkach był jeszcze Sebastian Grzybowski, także parafia została obdarzona fundacją w kwocie dwóch tysięcy złp., a to za sprawą dziedzica Klęczan i Broniszowa Sebastiana Klęczyńskiego. Kwota ta została przeznaczona na bieżące potrzeby i naprawy kościoła lub budowę nowego. Z podanej kwoty corocznie miało być wypłacane po 70 złp., aż do wyczerpania całej sumy, także raz w roku za fundatora miała być odprawiana msza święta. Kolejne fundacje zostały przeprowadzone już w XIX stuleciu. 18 maja 1809r. Zofia i Grzegorz Kamieńscy z Kamionki ofiarowali dwa tysiące złp., natomiast 28 września 1813r. Jan Nepomucen Nidecki, dziedzic Glinika Górnego cztery tysiące złp. Fundacje bezsprzecznie wzmocniły ekonomicznie parafię, jednak
w tym czasie nie zdecydowano się na budowę nowego kościoła dla łączkowskiej parafii. Kilkanaście lat po
I rozbiorze Polski władze austriackie przeprowadziły reorganizację struktury kościoła katolickiego w Galicji.
W jej wyniku parafia łączkowska, która do tej pory znajdowała się w diecezji krakowskiej, została włączona do nowopowstałej diecezji z siedzibą w Tarnowie. Diecezja ta została powołana przez papieża w 1785r., następnie w 1807r. zlikwidowana, aby w 1821r. ponownie wznowić swą działalność. Tak więc parafia pozostała w diecezji tarnowskiej, podlegała pod dekanat ropczycki, a od 1845r. pod nowoutworzony dekanat w Wielopolu. Pod zaborami znacznie zwiększyła się rola kapłanów, a szczególnie proboszczów. Władze austriackie widziały księży, poza pełnieniem funkcji duszpasterskich, także jako urzędników państwowych. Mieli oni za zadanie przekazywanie i tłumaczenie społeczności parafialnej pism urzędowych, których liczne odpisy znajdują się
w archiwach parafialnych. Od 1784r. parafie obowiązkowo prowadziły księgi metrykalne (urodzeń, ślubów, zgonów), które pełniły funkcję formalnych dokumentów urzędu stanu cywilnego, podlegających kontroli władz świeckich i duchowych. Władze państwowe starały się również ograniczyć liczbę zakonników, zamykając klasztory i jawnie stosując wobec nich represje. Wielu zakonników szukało schronienia w parafiach. Jednym
z nich był pracujący w 1792r. w parafii łączkowskiej były gwardianin klasztoru w Sędziszowie, ojciec Ubald. Zmarł on we wrześniu tego roku i został pochowany pod ołtarzem św. Antoniego.

                W latach 40-tych XIX w. dotarł do parafii w Łączkach tzw. ruch wstrzemięźliwości, bardzo popularny w całej Galicji. W archiwum parafialnym zachowały się liczne dokumenty dotyczące tego przedsięwzięcia. Podają one, że na terenie całej parafii znajdowało się 422 abstynentów oraz 2274 częściowo wstrzymujących się od alkoholu. Mimo iż ruch ten prowadził do większego spokoju oraz powszechnej zgody w społeczności parafialnej, godził w interesy dworu i miejscowych arendarzy, dlatego próbowano go osłabić. Kres ruchowi wstrzemięźliwości położyły wydarzenia z 1846r., nazywane rabacją galicyjską.

                Tragiczne wydarzenia związane ze zbrojnym wystąpieniem chłopów przeciwko warstwom uprzywilejowanym, ziemiaństwu, urzędnikom i duchowieństwu, rozpoczęły się w parafii łączkowskiej w nocy
z 20 na 21 lutego 1846r. Najpierw miejscowi chłopi zaatakowali dwór w Niedźwiadzie, który doszczętnie zniszczyli i zrabowali. Tej samej nocy udali się do przysiółka niedźwiedzkiego o nazwie Garneczna, gdzie znajdowała się gorzelnia. Po wypiciu sporej ilości wódki zniszczyli cały sprzęt produkcyjny i wykorzystując uprzednio zrabowane konie, udali się do Broniszowa w poszukiwaniu Pana Baranowskiego, dziedzica Niedźwiady. Podobny los jak w Niedźwiadzie spotkał dwór broniszowski. 21 lutego został zabity miejscowy dziedzic Pan Gruszczyński oraz profesor Olszewski. Chłopi zaopatrzeni w broń dworską, lecz uzbrojeni także pospolicie w widły, kosy, cepy, osęki i inne narzędzia rolnicze, napadli na Łączki. Zabili Pana Jehasa Rachlewicza i ekonoma, a dwór również doszczętnie zniszczyli i okradli. Do Łączek przybyli też chłopi
z Łopuchowej, którzy wcześniej zrabowali własny folwark oraz zniszczyli browar. Następnie wszyscy wyruszyli do Szkodnej w celu rozprawienia się z posesorem Krzanowskim. Po drodze, na terenie Broniszowa został schwytany Stanisław Baranowski wraz z synem, obu zawieziono do Niedźwiady i zamordowano przed wiejską karczmą. Po krwawym rozprawieniu się z ziemiaństwem, chłopi wszystkie swe siły zwrócili przeciwko duchowieństwu. Ksiądz proboszcz Stefan Wrześniewski w nocy z 21 na 22 lutego, w trosce o swoje życie, opuścił parafię i schronił się w Ropczycach. Ksiądz Jan, ówczesny wikariusz, wraz z Panem Kucharskim, dziedzicem Łączek, schronili się na wieży kościelnej, gdzie przebywali od piątku do wtorku, żywiąc się raz dziennie chlebem i wodą, jednakże udało się im przetrwać najtrudniejsze dni i doczekać zakończenia buntu chłopskiego bez szwanku na zdrowiu. Chłopi w tym czasie zrabowali cały majątek kościelny oraz dom Pana Sędziego, niszcząc przy okazji wiele parafialnych i lokalnych dokumentów. Oczywiście w zaistniałej sytuacji odprawienie niedzielnej mszy świętej było niemożliwe, a pojawienie się księdza w kościele groziło jego śmiercią. Tak dokładny opis rzezi galicyjskiej na terenie parafii w Łączkach jest możliwy dzięki pisemnej relacji naocznego świadka tych wydarzeń, wspomnianego wcześniej, księdza wikariusza Jana Gurowicza.

                W okresie probostwa księdza Wrześniewskiego miało miejsce kolejne negatywne w skutkach wydarzenie, mianowicie 7 stycznia 1851r. o godzinie 20.00 spłonął stary, drewniany kościół parafialny. Budowla ta długa na 25 łokci a szeroka na 14, była bardzo zniszczona, zbutwiała i groziła zawaleniem się. Kościół ten był pod wezwaniem Wszystkich Świętych. To wydarzenie o mało nie spowodowało likwidacji oraz podziału parafii. Dzięki zabiegom miejscowych wójtów, łączkowskiego Tomasza Pietrzyka i łopuchowskiego Józefa Wanata oraz zapewnieniom księdza proboszcza i parafian o rychłej budowie tymczasowej kaplicy, udało się uniknąć likwidacji. Nowa kaplica, która służyła wiernym przez kilkanaście lat, jak opisuje jeden
z wikariuszy ksiądz Franciszek Gliński, przybyły do parafii w 1864r., przypominała raczej szopę z desek, mogącą pomieścić 250 osób i chylącą się raptem ku upadkowi. Obok kościoła na lipie zawieszone były dwa dzwony, a oparte o nią zbutwiałe rusztowanie w każdej chwili mogło runąć pod ich ciężarem. Taka sytuacja zmotywowała młodego wikariusza, który w 1867r. został mianowany proboszczem, do podjęcia starań o budowę nowej świątyni. Duże słowa uznania należą się również okolicznym właścicielom ziemskim, w szczególności hrabinie Józefie Skorupko z Niedźwiady, ale także Ignacemu Heer’owi z Łopuchowej i Karolowi Rolle
z Łączek, którzy współfinansowali mającą się rozpocząć budowę. Pierwszy projekt inż. Waleryana Grudzińskiego nie doczekał się realizacji. De facto plany fundamentów wykonał inż. Römer z Krakowa, a plany murów inż. Holcer z Rzeszowa. 16 sierpnia 1865r. dokonano wmurowania i poświęcenia kamienia węgielnego, pracami budowlanymi kierował inż. Buresch z Dębicy, pierwsze nabożeństwa odbywały się już we wrześniu 1866r., a systematycznie msze święte odprawiano rok później. Prace budowlane ukończono ostatecznie
w 1869r., lecz oficjalnej konsekracji świątyni biskup Ignacy Łobos dokonał dopiero 8 lipca 1892r. Nie doczekał tego momentu inicjator przedsięwzięcia ksiądz Gliński, który w 1871r. został przeniesiony do Ropczyc, gdzie zasłużył się odbudową tamtejszego kościoła parafialnego po pożarze z 1873r. Nowa świątynia w Łączkach pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła powstała na planie krzyża łacińskiego, ma 19 sążni długości, 8 szerokości, 6,5 wysokości. Wieża posiada 10 sążni wysokości, kaplice 5 sążni długości oraz 4,5 szerokości. Kościół ten nie posiada wyraźnych cech stylowych, jest jednonawowy, wykonany z kamienia i cegły, w całości otynkowany, pokryty blachą. Ołtarz główny i dwa ołtarze w kaplicach zostały wykonane w stylu rokokowym, w drugiej połowie XVIII w., natomiast dwa ołtarze boczne w stylu barokowo-klasycystycznym i klasycystyczno-neogotyckim. Drewniana chrzcielnica pochodzi z końca XIX w., neobarokowa ambona również z drugiej połowy XIX stulecia. Koło kościoła usytuowano wolnostojąca dzwonnicę, współczesna pochodzi z 1925r. Dzwony również zostały wykonane w XX w. pierwszy w 1925r., dwa pozostałe w 1956r.

Obecny stan kościół parafialnego i plebani w Łączkach Kucharskich.